Sosyal Uygunluk ve SA 8000 Standardı

Sosyal uygunluk, bir şirketin çalışanlarının haklarının yanı sıra sağlığını ve güvenliğini nasıl koruduğunu ifade eder. Ayrıca bir kuruluşun, kurumsal sosyal sorumluluk perspektifini de belirtir. Sosyal uygunluğun düzenlemesi için birçok standart geliştirilmiş olsa da uluslararası bir standardizasyon sağlamak adına uluslararası bir sertifika programı olan SA8000 (Social Accountability – Sosyal Hesap Verebilirlik) oluşturulmuştur. SA8000 sosyal performansa dayalı bir yönetim sistemi yaklaşımı sunar ve sürekli gelişimi desteklemeyi hedefler.

SA8000 standardı, Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi, ILO sözleşmeleri ve ulusal yasalar da dahil olmak üzere uluslararası kabul görmüş etik iş standartlarına dayanmaktadır. SA8000 standardının belli başlı unsurları bulunmaktadır. SA8000 sertifikasına sahip olunabilmesi için alınan denetimler bu unsurların kontrolünü içermektedir. Sosyal uygunluk ihlalleri bir işletmenin çalışanlarını ve müşterilerini kolaylıkla kaybetmesine neden olabilir.

  • Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi

Asya’da hala yaygın bir sorun olan çocuk işçi çalıştırılmasının önüne geçmek sosyal uygunluğun en önemli şartlarından biridir. SA8000 uyarınca, çocuk işçiliği, asgari çalışma yaşı yerel yasalara göre daha yüksek olmadığı sürece, 15 yaşından küçük bir çocuk tarafından yapılan herhangi bir iş olarak kabul edilir. Çocukların eğitim hakkı ve sağlıklı gelişimleri çerçevesinde çocuk işçi çalıştırılmaması SA8000 standardının en temel hedeflerinden biridir. Bu nedenle standardın en katı hükümleri de çocuk işçiliğini yasaklamayı amaçlamaktadır. Şirketler, iyileştirmeyi sağlamak ve gerekirse iyileştirmeyi finanse etmek için SA8000´in uygulanması ve sonunda tüm genç işçilerinin etkin eğitimini teşvik ederken güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlamakla sorumludur.

  • Zorla Çalıştırma Olmaması

Çalışma işi gönüllülük çerçevesinde olması gerektiğinden bir kişinin gönüllü olarak yapmayı teklif etmediği, cezalandırma ya da misilleme tehdidi altında yapılan veya borca karşılık geri ödeme aracı olarak talep edilen çalışma şekli sosyal uygunluğa aykırıdır. Bu nedenle işverenin zorla veya köle işçi çalıştırması yasaktır. Ayrıca, stopaj belgeleri çalışanların istedikleri zaman ayrılmasını zorlaştırabileceğinden, işverenin çalışanların maaşlarını, menfaatlerine yönelik veya kişisel belgelerini alıkoymasına izin verilmez. SA8000 standardına göre potansiyel işçi, işe alımından önce, istihdam öncesi süreci ve istihdamı esnasında teklif edilen istihdamın hüküm ve koşulları hakkında tam olarak bilgilendirilmelidir.

  • Çalışma Saatleri Uzunluğu

Tedarikçiler, arka arkaya altı gün çalıştıktan sonra çalışanlara en az bir gün dinlenme izni vermelidir. Ek olarak, normal çalışma haftası 45 saati geçmemeli, fazla mesai haftada 3 saati aşamaz (toplam haftalık çalışma saati mesai ile birlikte 48 saati aşamaz). Bu anlamda SA8000, fazla mesainin yaygın olarak kötüye kullanımını sınırlamayı amaçlamaktadır.

  • Ödemeler ve Haklar

Belirli bir yerde çalışan bir işçi tarafından standart bir çalışma ayı için alınan ücretin devlet tarafından belirlenen asgari ücretin altında olmaması gerekmektedir. SA8000 kapsamında tedarikçilerin çalışanlara geçim ücreti ödeyip ödemedikleri araştırılır. Tedarikçiler ayrıca Sosyal Güvenlik ve vergiler gibi zorunlu gelir stopajları için yerel yasalara uymalıdır. Bunun yanı sıra fazla mesai ücretleri yasanın öngördüğü şekilde ilaveler yapılarak ödenmelidir. Standart, ulusal yasalar veya toplu iş sözleşmesi tarafından izin verilmediği sürece tedarikçinin disiplin nedenleriyle ücretleri alıkoyamayacağını veya kesinti yapamayacağını belirtir.

  • Ayrımcılık Olmaması

Sosyal Uygunluk hükümleri çalışanları köken, kast, ırk, din, cinsiyet, siyasi bağlantı ve diğer niteliklere dayalı ayrımcılığa karşı korur. İşe alma, ücretlendirme, erişim konusunda ayrımcılık yapılmamalı veya desteklememelidir. SA8000, her konuda tüm çalışanlara eşit ve saygılı bir muamele sağlamayı amaçlamaktadır. Çalışanlar, sadece işle ilgili yeterlilikleri, nitelikleri veya becerileri temel alınarak işe alınacaktır ve sadece işlerine göre istihdam edilecek, eğitilecek, terfi ettirilecek ve tazmin edilecektir. Çalışanlar, önyargı nedeniyle cezalandırılmamalı veya başka bir şekilde muamele edilmemelidir. Her tür uygunsuz sözlü, fiziksel ve cinsel içerikten, taciz ve diğer ayrımcı uygulamalardan arınmış olmalıdırlar.

  • Birleşme ve Toplu Görüşme Özgürlüğü

Örgütlenme özgürlüğü ve toplu pazarlık koşulu, çalışanlara sendikalar kurma ve işverenleriyle toplu pazarlık yapma hakkı verir. Bununla birlikte, bu gereksinime uyum ulusal veya yerel yasalara göre değişebilir. SA8000 standardı örgütlenme özgürlüğü ve toplu pazarlık şartı işçilere istedikleri sendikaları örgütleme ve işverenleri ile toplu pazarlık yapma hakkı tanır. Ayrıca sendikalara mensup işçileri ayrımcılıktan, tacizden veya yıldırmadan korur. Sosyal Uygunluk şartları çerçevesinde şirket, personelini bir kuruluşa katılmakta özgür oldukları ve bu yaptıklarının kendileri için herhangi bir olumsuz sonuç doğurmayacağı konusunda etkili bir şekilde bilgilendirir ve bu hakka saygı gösterir. Şirket, hiçbir şekilde bu tür işçi örgütlerinin veya kolektiflerinin kurulması, işleyişi veya işçi örgütlerinin idaresi ve toplu pazarlık konusunda müdahalede bulunamaz.

  • İş Sağlığı ve Güvenliği

Sosyal Uygunluk hükümlerince işveren, güvenli ve sağlıklı bir işyeri ortamı sağlamalı, çalışma sırasında ortaya çıkabilecek potansiyel sağlık ve güvenlik olaylarını, mesleki yaralanma veya hastalığı önlemek için etkili adımları atmalıdır. Bu gereksinimin tüm unsurlarının amacı iki yönlüdür. İlk olarak, iş güvenliğini yönetmede sorumlu taraf olarak işverenin rolü; işçilerin sağlığını ve güvenliğini sağlamak için gerekenleri açıklığa kavuşturmak ve güçlendirmektir. Buna, eğitim ve öğretim gibi işçilere iş sağlığı ile ilgili bazı proaktif koruma sağlayacak adımlar da dahildir. İkincisi, bu korumaları daha etkin bir şekilde sağlamak için yeni bir yönetim sorumluluklarının eklenmesidir. Sağlık ve güvenlik ihlallerinin sosyal uyumsuzluğun ötesinde ciddi sonuçları olabilir. SA8000 standardı çerçevesinde de; çalışma alanı ortamındaki tüm güvenlik tehlikelerinin nedenleri makul olan yerlerde en aza indirilmeli veya ortadan kaldırılmalı, yeni hamile ve emziren anneler için sağlık riskleri değerlendirilmeli, personele etkin sağlık ve güvenlik eğitimi sağlanmalı, personele masrafları şirkete ait olmak üzere uygun koruyucu ekipman (örneğin kask, eldiven, solunum cihazı) sağlanmalı ve personele temiz tuvalet tesisleri, içme suyu ve yiyecek depolama için sıhhi tesislere ücretsiz erişim sağlanmalıdır.

  • Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele

Rüşvet ve yolsuzlukla mücadele bir kuruluş için hayati önem taşır çünkü bu konuyla ilgili herhangi bir uyumsuzluk önemli riskler getirebilir. Aynı zamanda çalışanları etkisiz hale getirebilir, ekonomik büyümeyi ve doğabilecek fırsatları yok edebilir. Etkin bir rüşvet ve yolsuzlukla mücadele politikası, bir kuruluşun her türlü yolsuzluk konusundaki tutumunu belirler. Bir kuruluş bunu çalışanlarına, tedarikçileri de dahil olmak üzere diğer kuruluşlara ve muhtemelen düzenleyici otoritelere güçlü bir mesaj göndermek için kullanır. Rüşvet ve yolsuzlukla mücadele politikası genel olarak rüşvetin anlamı ve farklı biçimleri, hangi durumların yolsuzluk kapsamına gireceği, bir kuruluşun tabi olduğu çeşitli rüşvet ve yolsuzluk yasaları, kuruluşun başarısızlıktan sorumlu bir çalışanı görevden alma olasılığı da dahil olmak üzere bu yasalara ve politikaya uymamanın sonuçları ve kuruluşun çalışanlarına sağlayacağı eğitim biçimleri de dahil olmak üzere kuruluş içinde farkındalık yaratmaya yönelik planı içermelidir.

  • Disiplin Uygulamaları

Sosyal Uygunluk şartları gereğince işverenin çalışanlarına saygı ve itibar çerçevesinde davranması gerekmektedir. Bu gereklilik, bedensel cezalandırma, insanlık dışı muamele, işçilerin sözlü tacizi ve zihinsel veya fiziksel baskı gibi disiplin uygulamalarını yasaklamaktadır. Çalışanların performans değerlendirmeleri ve disiplin işlemleri ile ilgili konular için prosedürler tanımlanmalı ve takip edilmelidir. Bu prosedürler her çalışana karşı tutarlı olmalı ve keyfi olarak uygulanmamalıdır. Disiplin cezası gerekiyorsa, SA8000 standardı daha ciddi disiplin eylemleri almadan önce sözlü veya yazılı uyarılarla başlayan kademeli bir davranış biçimini destekler. Ayrıca disiplin amaçlı para cezası veya ücret kesintileri SA8000 standardını ihlal etmektedir.

  • Çevre Yönetimi ve Duyarlılığı

Kuruluşlar etkin ve duyarlı bir çevre yönetimi geliştirerek kurumsal faaliyetleri ile toplumun ve dünyanın sürdürülebilir kalkınmasına katkıda bulunmak için doğru süreç, sistem ve kontroller geliştirmelidirler. Bu çerçevede yapılabilecekler uygunluk ortamı incelemesi, çevresel ve sosyal risk değerlendirmesi, seçilen standartlara ve yönergelere karşı boşluk analizi, ilgili politikaları inceleme, değerlendirme ve revizyonu ile çevresel ve sosyal strateji oluşturma olarak sıralanabilir.